Bouwvakdagloners in Rwanda krijgen meer en beter werk dankzij vakbond

“Het is een grote uitdaging om voldoende werk te vinden in de bouw in Rwanda”, vertelt Emerance Nyirambarushimana terwijl ze samen met andere vrouwelijke bouwvakkers een huis aan het metselen is op een werkplaats net buiten de Rwandese hoofdstad Kigali. De 40-jarige moeder werkt al negen jaar als voeger en metselaar. Ze moet echter telkens op zoek naar nieuw werk omdat bouwbedrijven in Rwanda zelden mensen een contract geven

Stigmatisering van vrouwelijke bouwvakkers 

Voor vrouwen is deze zoektocht nog uitdagender omdat ze te maken hebben met stigmatisering. “Veel werkgevers in de bouwsector nemen vrouwelijke arbeiders nog altijd niet serieus”, vertelt Emerance die als weduwe de enige kostwinner is voor haar gezin van vier kinderen. “Ze denken dat wij dit werk niet kunnen.”

Zwakke positie van bouwvakkers door informeel werk

Het vinden van werk wordt ook bemoeilijkt doordat Emerance geen diploma’s of certificaten heeft. Zoals het gros van de Rwandese bouwvakkers is Emerance een informele arbeider, werkend voor een dagloon zonder rechten, die haar vaardigheden in de praktijk heeft geleerd. “Werkgevers geloven hierdoor vaak niet dat ik echt kan voegen en metselen”, legt ze uit.

“Veel bouwvakkers in Rwanda bevinden zich in een zwakke positie”, bevestigt voorzitter Evariste Habyarimana van de Rwandese bouwvakbond Stecoma. “Ze worden door werkgevers niet serieus genomen, krijgen geen contract, worden onderbetaald en hebben moeite om voldoende werk te vinden.” Door de informaliteit en het ontbreken van contracten, was het ook voor de bouwbond lange tijd moeilijk om voor deze arbeiders op te komen. “Werkgevers weigerden deze bouwvakkers vaak beter te betalen omdat ze stelden dat het om ongeschoold personeel ging.”

Jeanne laat haar certificaten zien aan een werkgever

Mondiaal FNV-partner Stecoma lanceert certificeringsprogramma

Vijf jaar terug besloot de bouwbond echter om een certificeringsprogramma te lanceren, in samenwerking met de Rwandese overheid en Mondiaal FNV. Bouwvakkers kunnen nu elke paar maanden deelnemen aan een praktijkexamen waarbij specifieke vaardigheden worden getest. Als ze slagen, ontvangen ze een officieel certificaat waarmee ze eenvoudig kunnen aantonen over welke vaardigheden ze beschikken.

Ook Emerance doet nu een praktijkexamen in metselen waarna ze een certificaat hoopt te ontvangen. Terwijl ze met een spatel specie op een rij stenen smeert, kijkt ze nerveus naar de examinator die nauwkeurig in de gaten houdt of ze het werk correct uitvoert. Ze hoopt te slagen zodat ook zij een certificaat zal krijgen. “Met het certificaat zal ik werkgevers veel gemakkelijker kunnen overtuigen dat ik deze vaardigheden daadwerkelijk bezit waardoor ik hoop meer werk te krijgen.”

Emerance doet praktijkexamen

‘De certificaten hebben mijn leven flink verbeterd’ 

De 50-jarige Jeanne Nyirarwesa behaalde de afgelopen jaren al certificaten in voegen, metselen, cement mixen en fundering aanleggen. “De certificaten hebben mijn leven flink verbeterd”, vertelt de weduwe wiens man tijdens de genocide in 1994 werd vermoord. “Ik heb nu veel meer werk, en veel meer inkomsten. Hierdoor heb ik niet langer moeite om de huur te betalen, heb ik voor het hele gezin een zorgverzekering en heb ik al mijn vijf kinderen naar de middelbare school kunnen sturen. Ook voel ik me zelfverzekerder in mijn werk.” 

Toename productiviteit en sterkere onderhandelingspositie bouwvakkers

Ook de Rwandese regering is te spreken over het certificeringsproces. “Het helpt ons de bouwsector te formaliseren”, vertelt Patrick Kananga in zijn kantoor op het Rwandese ministerie van Werkgelegenheid. De directeur Werkgelegenheid ziet ook dat de certificaten tot een toename van de productiviteit leiden en het de onderhandelingspositie van werknemers richting werkgevers verstevigd.

Meer dan 32.000 bouwvakkers gecertificeerd

Met financiële steun van Mondiaal FNV heeft Stecoma in de afgelopen vijf jaar inmiddels meer dan tweehonderd vrouwen kunnen certificeren. De Nederlandse vakbond focust op vrouwen omdat die vanwege het stigma extra baat hebben bij certificering. Sinds de start in 2005 heeft Stecoma in totaal inmiddels meer dan 32.000 bouwvakkers gecertificeerd.
 

Jacques Sezikeye van vakbond Stecoma spreekt vakbondsleden toe

Mondiaal FNV steunt de internationale bouwvakbond BWI in het geven van training en coaching aan Stecoma. Evariste: “Wij weten hierdoor nu beter hoe we leden kunnen werven, hun belangen beter kunnen behartigen en kunnen hen beter bijstaan bij arbeidsconflicten”, vertelt de vakbondsman die eraan toevoegt dat het ledenaantal van Stecoma in de afgelopen vijf jaar hierdoor is gestegen van 2000 naar 53.000 leden. 

Gevaarlijke werkomstandigheden

Ook metselaar Emerance is blij dat ze lid is van de vakbond. “Stecoma zet zich in voor veiligere werkomstandigheden en onderhandelt met werkgevers over betere salarissen”. Ze vindt dat er op die vlakken nog wel veel ruimte is voor verbetering. “We werken vaak in gevaarlijke werkomstandigheden, op bijvoorbeeld onstabiele steigers enkel gemaakt van wat wiebelende planken die regelmatig breken. Hierdoor gebeuren er regelmatig arbeidsongevallen”, vertelt de metselaar. Ook krijgen Rwandese bouwvakkers weinig betaald. Zo verdient Emerance als metselaar per dag 5000 Rwandese franc wat gelijkstaat aan 4,76 euro. 
 

Vrouwen hebben extra uitdagingen

Vrouwen hebben daarnaast nog extra uitdagingen. “Dikwijls zijn er op werkplaatsen geen aparte kleedruimtes en toiletten voor vrouwen. Dit leidt soms tot onprettige situaties. Ook hebben we regelmatig te maken met seksuele intimidatie zowel van collega’s als werkgevers.” Onlangs heeft Stecoma met steun van Mondiaal FNV een uitgebreid onderzoek gedaan naar de werkomstandigheden van vrouwelijke bouwvakkers en gaat zich hier de komende tijd extra voor inzetten.

Meer werk door bundeling van krachten  

Ook heeft Stecoma metselaar Emerance en collega bouwvakkers geholpen om samen een coöperatie op te zetten. “Gezamenlijk hebben we zo onze krachten gebundeld waardoor we beter met bedrijven en organisaties kunnen onderhandelen en vaker worden ingehuurd. Hierdoor heb ik nu meer werk”, vertelt de weduwe. 

Spaargroep zorgt voor financieel vangnet

Door de extra inkomsten is het leven van Emerance sterk verbeterd. “Het lukt me nu beter om voor mijn vier kinderen en mijn moeder te zorgen, onze zorgverzekering en hun schoolgeld te betalen en ik heb zelfs ons eigen huis gebouwd.” Ook heeft de coöperatie een spaargroep opgezet waarin ieder lid wekelijks 1000 Rwandese franc (1 euro) stort waarna leden geld kunnen lenen om een financieel noodgeval af te dekken, inkomsten genererende activiteiten op te zetten of bijvoorbeeld te gebruiken voor een bruiloft of begrafenis. 

Jeanne

Als lid van de vakbond maak je een stevigere vuist 

Metselaar Jeanne is al lid van de bouwbond sinds de oprichting in 2008. “Ik hoorde dat een vakbond je helpt bij arbeidsconflicten en probeert om werkomstandigheden te verbeteren. Ook deed ik via de vakbond allerlei trainingen, bijvoorbeeld over het belang van het dragen van een veiligheidshelm, goede schoenen en een overall. Ik heb zo’n uitrusting zelf aangeschaft, omdat werkgevers in Rwanda die dikwijls niet bieden”, vertelt Jeanne die hoopt dat alle bouwvakkers lid worden van de vakbond. “Als bouwvakker alleen heb je vaak enorme uitdagingen maar als we ons verenigen dan kunnen we gezamenlijk een stevigere vuist maken.”

Tekst en fotografie: Compass Media